İnspeksiyon
Alt ekstremitenin bütün bölümlerinde olduğu gibi ayak ve ayak bileği muayenesinde de ilk dikkat edilecek şey yürüyüştür. Ayak bileği ve ayağın ağrılı durumlarındaki yürüyüş şekli antaljik yürüyüştür. Hasta ağrılı ayağı üzerine basmaktan ve ona fazla yük bindirmekten kaçınarak yürür. Pes planusta ayakkabının medial konturu bozulurken düşük ayakta, yere sürtündüğü için, ayakkabının ucu aşınır.
Bütün çift uzuvlarda olduğu gibi muayene iki ayak karşılaştırarak yapılmalıdır. Pozisyonla ilgili başlıca bozukluklar ayak bileğinin varus ve valgusu, longitudinal arkın düzleşmesi yani düz-tabanlık, aksine artması yani pes kavus, pes ekinus, halluks valgusdur.
Ayak bileği ve ayaktaki şişlikler diffüz ya da lokalizedir.
Palpasyon
Palpasyona başlamadan önce hastadan muayene masasının kenarına oturarak bacağını sarkıtması istenir. Bir elle kalkaneus kavranıp ayak ve bacak stabilize edilirken diğer elle palpasyon yapılır.
Ayak ve ayak bileği dört bölgeye ayrılarak bütün yapılar muayene edilmelidir.
Medial bölge, lateral bölge, ayak sırtı, ayak tabanı, achilles tendonu palpe edilir. Kalkaneus, talus palpe edilir. Medialden laterale doğru metatars başları, MTF eklemler ve intermetatarsal alanlar palpe edilmelidir. İF eklemler de sırasıyla kontrol edilerek palpasyon tamamlanır.
Hareket Açıklığı
Ayak bileği ve ayak hareketleri hemen daima birden fazla eklemle yapılır. Temel olarak ayak bileği ve ayak hareketleri şunlardır.
1)Ayak Bileği a)Dorsifleksiyon b)Plantar Fleksiyon (Ekstansiyon)
2)Subtalar Eklem a)İnversiyon (Adduksiyon+Supinasyon) b)Eversiyon (Abduksiyon+Pronasyon)
3)Midtarsal Eklem a)Ön Ayağın Adduksiyonu b)Ön Ayağın Abdüksiyonu
4) Parmaklar a)Fleksiyon b)Ekstansiyon
Aktif Hareket Açıklığı
Hastanın topukları üzerinde yürümesi istenerek ayak bileği dorsifleksiyonu; ucunda yürütülerek, ayak bileği plantar fleksiyonu; ayak dış yanında yürütülerek inversiyon; iç yanında yürütülerek eversiyon hareketleri muayene edilir. Ayrıca hastaya parmak fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri tanımlanarak bu hareketleri yapması istenir. Böylece aktif hareket açıklığı muayenesi seri olarak yapılabilmekle birlikte, bu şekilde kesin açı ölçümü yapmak zordur. Hareket sınırlarının tam olarak belirlenebilmesi için pasif hareket açıklığı muayenesi yapılmalıdır.
Pasif Hareket Açıklığı
Ayak bileği dorsifleksiyonu 20°-30° dir. Hastadan muayene masasının kenarına oturarak bacaklarını sarkıtması istenir. Bir elle kalkaneus tutularak subtalar eklem stabilize edilir. Bacak eksenine ayak tabanının dik açı yapacak şekilde durduğu konum ayağın nötral konumudur. Diğer elle ön taraftan tutularak ayak bacağa yaklaştırılır.
Ayak bileği plantar fleksiyonu (ekstansiyon) 30°-50° ayağın dorsifleksiyonun aksi yönde hareket ettirilmesi ile yapılan harekettir.
İnversiyon (5°) ve eversiyon (5°): Bacaklarını masanın kenarından sarkıtan hastanın tibiasını stabilize etmek için bacak distal ucundan bir elle tutulur. Diğer elle kalkaneus yakalanarak ayak içe (inversiyon) ve dışa (eversiyon) döndürülür.
Ön ayağın addüksiyonu (20°) ve ön ayağın abdüksiyonu (10°) ön ayağın addüksiyonu ve abdüksiyonu başlıca midtarsal eklemin hareketi olmakla birlikte, normal koşullarda, supinasyon ve pronasyonla kombine olarak, yani inversiyon ve eversiyon şeklinde yapılır. Nötral konumda topuğu stabilize etmek için bir elle topuk kavranır, diğer elle ön ayak mediale ve laterale hareket ettirilir.
Parmak hareketleri. Bir elle ayak stabilize edilerek diğer elle parmakların fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri yaptırılır.
Birinci MTF eklemin fleksiyonu 45°, ekstansiyonu70°-90° dir
Başparmağın PİF ekleminin sadece fleksiyon hareketi vardır.
Başparmak dışındaki küçük parmaklarda fleksiyon PİF ve DİF eklemlerde de olmakla birlikte ekstansiyon sadece MTF eklemlerde olur.
Nörolojik Muayene: Ayağın nörolojik muayenesi şunları içermelidir: Kas testi ile kas güçlerinin tayini; derin tendon ve patolojik reflekslerin kontrolü; dermatomal ve periferik sinir innervasyon alanlarını içeri alan duyu muayenesi; kas tonusu ve atrofisi.